Dieta FODMAP (ang. Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides,
Monosaccharides and Polyols) to interwencja żywieniowa opracowana w celu łagodzenia objawów ze strony przewodu pokarmowego, zwłaszcza u pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS, Irritable Bowel Syndrome). Jej skuteczność została potwierdzona licznymi randomizowanymi badaniami klinicznymi, a także rekomendacjami międzynarodowych towarzystw gastroenterologicznych (m.in. NICE, ACG).
FODMAP to grupa krótkołańcuchowych węglowodanów, które cechuje niska
absorpcja w jelicie cienkim, osmotyczna aktywność oraz podatność na fermentację przez mikroflorę jelitową. Efektem ich spożycia może być zwiększenie objętości treści jelitowej, produkcja gazów (wodór, metan, dwutlenek węgla) i rozciąganie ścian jelita grubego, co prowadzi do objawów takich jak wzdęcia, bóle brzucha, nadmierne oddawanie gazów, biegunki lub zaparcia.
Etapy stosowania
Dieta FODMAP wdrażana jest w trzech fazach:
- Faza eliminacyjna – trwająca zazwyczaj od 4 do 6 tygodni, polega na całkowitym wykluczeniu produktów bogatych w FODMAP. Celem jest uzyskanie redukcji objawów.
- Faza reintrodukcji – polega na stopniowym, kontrolowanym wprowadzaniu
poszczególnych grup FODMAP w celu identyfikacji indywidualnej tolerancji. - Faza personalizacji – opracowanie zindywidualizowanego planu żywieniowego, który uwzględnia tolerowane produkty oraz minimalizuje ryzyko nawrotu objawów.
Dieta FODMAP znajduje zastosowanie głównie u pacjentów z IBS, jednak może być również pomocna w terapii objawowej u osób z innymi jednostkami chorobowymi, takimi jak:
nietolerancja laktozy i fruktozy, przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego (SIBO), nieswoiste zapalne choroby jelit (w fazie remisji),czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego u dzieci i dorosłych.
Choć skuteczność diety FODMAP została potwierdzona w licznych badaniach, jej długoterminowe stosowanie budzi pewne kontrowersje. Dieta eliminacyjna może prowadzić do zubożenia mikrobioty jelitowej oraz niedoborów składników odżywczych (np. wapnia, błonnika), dlatego konieczne jest jej prowadzenie pod kontrolą wykwalifikowanego dietetyka klinicznego. Kluczowe jest także dbanie o odpowiednią różnorodność diety w fazie personalizacji.
Dieta FODMAP stanowi skuteczne narzędzie terapeutyczne w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego oraz wybranych zaburzeń funkcjonalnych układu pokarmowego. Jej wdrożenie powinno być jednak oparte na podejściu indywidualnym i prowadzone z uwzględnieniem aktualnych wytycznych klinicznych oraz nadzoru specjalisty ds. żywienia.
